Σεβαστοί Πατέρες, Εντιμότατοι Άρχοντες, Εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας κες & κοι, αγαπητά μας παιδιά.
Μέσα στο πέρασμα των χρόνων πολλοί ανέλαβαν τη τιμή και την ευθύνη να εκφωνήσουν πανηγυρικό λόγο για τη διπλή γιορτή της σημερινής ημέρας. Θα προσπαθήσω κι εγώ να βάλω τον δάκτυλο επί του τύπου των ήλων και να φωτίσω, στο μέτρο που μας επιτρέπει ένας πανηγυρικός λόγος, ένα τόσο σημαντικό θέμα, όχι μόνο για το έθνος μας, αλλά για ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Θέλησαν οι ηρωικοί πρόγονοί μας να μιμηθούν τον Αρχαγγελικό Χαιρετισμό και επέλεξαν την 25η Μαρτίου να βροντοφωνάξουν στον υπόδουλο Ελληνισμό το «Χαίρε, ω, χαίρε λευτεριά». Η λυτρωτική για το γένος κήρυξη του αγώνα κατά του τουρκικού ζυγού συνεορτάζεται με το χαρμόσυνο άγγελμα της ασπόρου συλλήψεως του Θεανθρώπου από τη Παρθένο Μαρία. Και ενώ τα ιερά κείμενα των Αγίων υμνογράφων της Εκκλησίας μας, νωρίτερα, κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, απέδωσαν με σαφήνεια το σωτηριώδες γεγονός της Θείας ενανθρωπήσεως, στην δική σας αγάπη θα προσπαθήσω να φωτίσω αλήθειες.
Η πικρή εμπειρία της δουλείας ώθησε του Έλληνες να επαναστατήσουν και να διεκδικήσουν ένα αναφαίρετο για κάθε λαό δικαίωμα, την ελευθερία και την ανεξαρτησία του. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια του θρυλικού Γέρου του Μοριά, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη : «Όταν αποφασίσαμε να κάμωμε την Επανάσταση, δεν εσυλλογισθήκαμε ούτε πόσοι είμεθα ούτε πως δεν έχομε άρματα ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τις πόλεις ούτε κανένας φρόνιμος μας είπε «πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιταροκάραβα βατσέλα», αλλά ως μια βροχή έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας , και όλοι, και ο κλήρος μας και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτό τον σκοπό και εκάμαμε την επανάσταση.» Κοντά στον ζήλο για την λευτεριά ο Κολοκοτρώνης προσθέτει και τη βαθιά πίστη του ιδίου, αλλά και όλων των Ελλήνων στη πρόνοια και τη βοήθεια του Θεού. Απόρροια αυτής της πίστης είναι τα παρακάτω λόγια του: «Είναι θέλημα Θεού. Είναι κοντά μας και μας βοηθάει, γιατί πολεμάμε για την πίστη μας , για την πατρίδα μας, για τους γέρους γονείς μας, για τα αδύνατα παιδιά μας, για τη ζωή μας, για τη λευτεριά μας,… Και όταν ο Δίκαιος Θεός μας βοηθάει ποιος εχθρός ημπορεί να μας κάνει καλά…;».
Ένα τεράστιο «γιατί» ταλάνιζε τον ελληνισμό τους αιώνες της σκλαβιάς, «γιατί φθάσαμε σε αυτή τη κατάσταση; Τι έφταιξε;». Ο ιστορικός μας Κ. Παπαρρηγόπουλος εκτιμά «δια της αλώσεως της Βασιλεύουσας των πόλεων δεν έπεσε μόνο η κυριευθείσα πόλις, δεν έπεσε μόνη η καταλυθείσα βασιλεία , αλλ’ επί χρόνον μακρόν επισκιάσθη κόσμος ολόκληρος πραγμάτων και δογμάτων, ο κόσμος ο ελληνικός». Ο κορυφαίος βυζαντινολόγος Στήβεν Ράισμαν συμφωνεί ότι η πτώση της βασιλεύουσας αποτελεί «ένα σημείο στροφής στην ιστορία, μια ριζική αλλαγή. Δυσάρεστη μνήμη, θλιβερή.»
Όμως και τα θλιβερά έχουν τη θετική προσφορά τους, όταν τα μελετούμε και είμαστε πρόθυμοι να αποδεχτούμε τα σωτήρια μηνύματά τους . Αναζητώντας αυτά τα μηνύματα, ανασύρουμε από τις ιστορικές πηγές πολύτιμα μαθήματα που αποκαλύπτουν τα βαθύτερα αίτια των γεγονότων.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε, ότι με τη πτώση της Κωνσταντινούπολης δεν έχουμε πτώση του Βυζαντίου, αλλά της Νέας Ρώμης. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί πολλές μελέτες το αποδεικνύουν, αλλά κυρίως με τους φωτισμένους και διαπρεπείς καθηγητές και θεολόγους ο όρος Βυζάντιο, Βυζαντινός, Βυζαντινό Κράτος, εισήχθη μόλις το 1562 μΧ. έναν αιώνα περίπου μετά τη Πτώση της Πόλης, από τον βαυαρό ουμανιστή και φιλόλογο Ιερώνυμο Βολφ. Από τότε ο επιστημονικός κόσμος άρχισε να χρησιμοποιεί τα ονόματα «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» και «Βυζάντιο» για να δηλώσει την Αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως και τους κατοίκους που ζούσαν μέσα στα όριά της. Οι Έλληνες, όμως εκείνη τη περίοδο, όντας υπόδουλοι των Τούρκων , ονόμαζαν τους εαυτούς τους «Ρωμιούς» ή απλώς «Χριστιανούς» και το καταλυθέν κράτος, την πατρίδα τους «Ρωμανία».
Το 1054 η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ζούσε ακόμα στον «χρυσό αιώνα» της. Τα σύνορα απλώνονταν στην μεγαλύτερη έκταση που είχε γνωρίσει τα τελευταία 300 χρόνια. Οι ισχυροί αντίπαλοι των περασμένων χρόνων, Πέρσες, Άραβες, Φράγκοι, Βούλγαροι είχαν εξοντωθεί ή αποδυναμωθεί σε βαθμό που να μην είναι πια απειλητικοί. Η Μακεδονική Δυναστεία είχε οδηγήσει τα Ρωμαϊκά λάβαρα σε διαδοχικούς θριάμβους, ανακτώντας περιοχές όπως, η Κρήτη, η Κύπρος, η Αντιόχεια. Στην Ανατολή, για πρώτη φορά μετά από τέσσερις αιώνες οι κάτοικοι της Μικράς Ασίας ήταν ασφαλείς από εξωτερικές εισβολές, καθώς τα σύνορα έφθαναν και πάλι πέρα από τον Ευφράτη.
Με λίγα λόγια το Βυζάντιο είχε αναδειχθή τη περίοδο αυτή, στη κύρια υπερδύναμη του γνωστού κόσμου. Όμως, η ψευδαίσθηση της «διαρκούς ειρήνης» που εξαπλώθηκε στη βυζαντινή κοινωνία, η κακή εκτίμηση των απειλών και ο ευδαιμονισμός των αρχόντων οδήγησαν στη λήψη τραγικών αποφάσεων. Τραγικότερη εξ αυτών, η αποστράτευση του πληθυσμού των Ακριτών που ζούσαν στις περιοχές εγγύς των συνόρων της αυτοκρατορίας και είχαν σαν αποστολή την ασφάλεια των συνόρων και των ακριτικών περιοχών. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην παραμέληση και απαξίωση του στρατού, στην εγκατάλειψη της υπαίθρου και στην ανάπτυξη μισθοφορικών δυνάμεων, με πολύ δυσάρεστες συνέπειες αργότερα.
Ο ενδέκατος αιώνας , όμως, ήταν και αιώνας βαθύτατων αλλαγών τόσο στο Βυζάντιο όσο και στη Δύση. Αλλεπάλληλοι ανίκανοι Αυτοκράτορες διασπάθισαν τα τεράστια πλεονάσματα που είχε συγκεντρώσει στο ταμείο ο Βασίλειος ο Β΄ μέχρι το 1025. Νέοι εχθροί ήλθαν να αντικαταστήσουν τους παλιούς και να επιφέρουν βαριά πλήγματα και αστάθεια στο κράτος.
Η πολιτική αυτή αστάθεια είχε βαρύτατες συνέπειες στη κρατική οικονομία. Στα μέσα του 11ου αιώνα εφαρμόστηκε σε μεγάλη έκταση το σύστημα της εκμίσθωσης φόρων , εντάθηκε η εξαγορά αξιωμάτων, έγινε περικοπή των στρατιωτικών δαπανών και αυξήθηκαν οι παροχές προς την Αυλή, την Εκκλησία και τους γειτονικούς λαούς. Συνέπεια αυτής της πολιτικής ήταν να οδηγηθεί η κρατική οικονομία σε πτώχευση.
Τίποτε δεν είναι τυχαίο στο κόσμο. Ούτε μια σταγόνα νερού, ούτε ένα φύλλο από τα δένδρα δεν πέφτει χωρίς αιτία. Ο νόμος της αιτιότητας είναι παγκόσμιος. Η αιτία φέρνει ένα αποτέλεσμα και το αποτέλεσμα γίνεται αιτία ενός νέου αποτελέσματος και έτσι δημιουργείται μια μακριά αλυσίδα αιτιών και αποτελεσμάτων, της οποίας ελάχιστοι κρίκοι είναι ορατοί, οι δε υπόλοιποι κρύβονται, όπως οι κρίκοι της άγκυρας που ρίχνονται στα βάθη της θάλασσας. Και οι άνθρωποι ερευνούν για την ανεύρεση αυτών των βαθύτερων αιτιών.
Η Τουρκοκρατία προήλθε κατ’ αρχήν από το γόνιμο έδαφος που δημιούργησαν ήδη από τις αρχές του 11ου αιώνα η κοινωνική ανισότητα, η ηθική και πνευματική διαφθορά στις ηγεσίες και τον λαό, αλλά κυρίως η διχόνοια και οι εσωτερικές έριδες αρχομανών ηγετών. Η εξαθλίωση του δημόσιου βίου, η ανάρρηση σε δημόσια αξιώματα φαύλων και φιλήδονων ανθρώπων, η διαφθορά και η ηττοπάθεια των Αξιωματούχων, η θρησκοληψία του κλήρου, η διάλυση του στρατού και η μετατροπή του σταδιακά σε μισθοφορικό, αφού ποδηγετείτο από διεφθαρμένες ηθικά, πνευματικά και εθνικά ηγεσίες, ήταν οι κύριες αιτίες που οδήγησαν στην Τουρκοκρατία.
Από τις αρχές του 12ου αιώνα άρχισε να παρουσιάζει ανησυχητικές διαστάσεις η εσωτερική διαφθορά στην αυτοκρατορία. Ουσιαστικά τότε οι Βυζαντινοί Αυλικοί επιβλήθηκαν στην ηγεσία του Βυζαντινού Στρατού αποκτώντας τον πλήρη έλεγχο της Αυτοκρατορικής Εξουσίας, με αποτέλεσμα την ουσιαστική στρατιωτική αποδιοργάνωση του Βυζαντίου. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται δραματικά όταν οι φαύλοι αυτοκράτορες , για να διατηρηθούν στην εξουσία και για να εξασφαλίσουν προσωρινή ταμειακή επάρκεια, ξεπουλούν τα πάντα στους Φράγκους, όπως, τελωνειακές διευκολύνσεις και προνόμια στους εμπόρους της Βενετία, της Γένοβας και της Φλωρεντίας, για τα εμπορεύματα που διακινούσαν μέσω της Κωνσταντινούπολης. Το γεγονός αυτό εξόντωνε τους Βυζαντινούς εμπόρους, συγκεντρώνοντας το εμπόριο στα χέρια των Ενετών που ήταν πιο ανταγωνιστικοί, χάρις στα προνόμια αυτά.
Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τα αποτελέσματα της Δ΄Σταυροφορίας, τότε εύκολα θα αντιληφθούμε ό,τι αυτό που δεν πέτυχαν οι Άβαροι, οι Πέρσες, οι Ρώσοι και τόσοι άλλοι το επέτυχαν οι Φραγκολατίνοι. Στις 13 Απριλίου του 1204 η Πόλη πέφτει στα χέρια των Φράγκων και σύμφωνα με την Ε. Αρβελέρ το χτύπημα ήταν τόσο δυνατό , που έκτοτε η Κωνσταντινούπολη ήταν μια πόλη καταδικασμένη να χαθεί.
Φθάνουμε στις 29 Μαΐου του 1453, όπου η Πόλις εάλω και έτσι αρχίζει η τουρκοκρατία. Το γένος όμως επεβίωσε, αλλά η Πόλη, η Αγιά Σοφιά και ολόκληρη η Ιωνία παραμένουν σε ξένα χέρια. Σήμερα τιμούμε τους ήρωες, επώνυμους και ανώνυμους, που κράτησαν πάνω από 500 χρόνια σκλαβιάς το Γένος ζωντανό, διαβάζουμε τους θρήνους και τους θρύλους, συγκινούμεθα και διδασκόμαστε. Διότι αυτή είναι η αξία της ιστορικής μνήμης. Να γίνει κατά τον Θουκιδίδη «μάθημα ες αεί» για τις νεότερες και επερχόμενες γενεές.
Σεβαστό ιερατείο, εντιμότατοι άρχοντες, κες και κοι.
Πρέπει να θυμόμαστε τους ήρωες του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, γιατί μαζί με αυτούς αποτίουμε έναν διαρκή και υψηλό φόρο τιμής , στη Ρωμανία, που άντεξε επί 11 αιώνες σε πλήθος επιδρομέων. Καθόλιν την διάρκεια του βίου της υπήρξε το κράτος στο οποίο
πραγματοποιήθηκε η επιτυχής και δημιουργική συνάντηση Χριστιανισμού και Ελληνισμού. Η Ελληνορθόδοξη Παράδοση υπήρξε το αποτέλεσμα αυτής της συναντήσεως και η Ρωμανία-Βυζάντιο την διέδωσε με ειρηνικό τρόπο στους γειτονικούς λαούς.
Πρέπει να θυμόμαστε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των ηρωικών προγόνων μας και τα γεγονότα γύρω απ’ αυτόν, διότι μας διδάσκουν την πολύτιμη συμβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας στην επιβίωση του γένους μας. Αυτό το αντιλήφθηκαν και οι εγγυήτριες δυνάμεις και μέσω της χειραγωγούμενης εξουσίας των Βαυαρών κυνήγησαν την Εκκλησία και τον Ορθόδοξο Μοναχισμό κλείνοντας 412 Μοναστήρια! Ο Βρετανός Ιστορικός Στήβεν Ράισμαν στο περισπούδαστο έργο του «Η Μεγάλη Εκκλησία εν Αιχμαλωσία» δικαιώνει τους ανθενωτικούς λέγοντας, ότι διέσωσαν την ενότητα της εκκλησίας και μόνο έτσι επεβίωσε ο Ελληνισμός.
Πρέπει να θυμόμαστε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, διότι η ιστορία μας διδάσκει ότι όταν λίγοι αποφασίσουν να αντισταθούν κατά των πολλών, μπορεί και να ηττηθούν, πρόσκαιρα, αλλά τελικά σε βάθος χρόνου κερδίζουν. Η αντίσταση στην Αλαμάνα, στο Μανιάκι, στο Μεσολόγγι, έμεινε στις ψυχές των υπόδουλων ως τίτλος τιμής και δέσμευση για νέους αγώνες. Η θυσία του Διάκου, του Παπαφλέσσα και των ελεύθερων πολιορκημένων, έθεσε τη βάση για την επιτυχή έκβαση του αγώνα. Αν είχαν παραδοθεί οι Έλληνες στην Αλαμάνα, στο Μανιάκι και στο Μεσολόγγι δεν θα συνεχίζονταν η αντίσταση και η Εθνεγερσία. Η συνθηκολόγηση θα ήταν ανεξίτηλη ντροπή. Ενώ η ηρωική άμυνα γέννησε την υπομονή, την ελπίδα και τη προσδοκία.
Πρέπει να θυμόμαστε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και την αντίσταση και του τελευταίου μαχητή και το «πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών» που εμπνέει έκτοτε τα ΟΧΙ του Ελληνισμού. Μας συνδέουν αυτά τα λόγια που ο τελευταίος Αυτοκράτορας της βασιλεύουσας είπε με τον όρκο των Αθηναίων Εφήβων και με τον παιάνα των Σαλαμινομάχων, το «ίτε παίδες Ελλήνων» και η προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη , που έγραφε τον Φεβρουάριο του 1821 «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», αλλά και τα λόγια του Θ. Κολοκοτρώνη που έλεγε, «Όταν πιάσαμε τα άρματα είπαμε πρώτα υπέρ πίστεως και ύστερα υπέρ πατρίδος».
Αυτές είναι οι διαχρονικές αξίες του Ελληνισμού. Αυτός ο ηθικός δεσμός ενώνει τον Παλαιολόγο, τους Σαλαμινομάχους και τον Κολοκοτρώνη και τους ήρωες του 1940 και του 1941, και του 1955 στη Κύπρο μας κατά της αποικιοκρατίας και του αφελληνισμού και του 2004 στη Κύπρο μας πάλι κατά του σχεδίου Ανάν και των εμπνευστών του.
Ο Ελληνισμός δεν είναι φυλή, δεν επέζησε χάρη στους νόμους της ζωολογίας. Είναι γένος, γέννημα τρόπου ύπαρξης και συνύπαρξης, δηλαδή πρόταση πολιτισμού με πανανθρώπινη δυναμική. Επιβιώνει ο Ελληνισμός όσο σαρκώνει την πρόταση βίου που τον ανέδειξε ξεχωριστό στην ιστορία, τον αντιδιέστειλε από τον πρωτογονισμό του ατομοκεντρισμού, δηλαδή την βαρβαρότητα.
Όπως στους αιώνες της Τουρκοκρατίας , έτσι και στο ζόφο της σημερινής καταστροφής και ατίμωσης, αν ο Ελληνισμός σωθεί, αυτό θα γίνει , όχι με τη λογική της εξουσίας , των νομοθετημάτων, τα καραγκιοζιλίκια της ξιπασιάς του εκσυγχρονισμού.
Θα γίνει με τη μαγιά που έλεγε ο Μακρυγιάννης , της κρυμμένης μέσα στο νεκρό φύραμα παρουσίας ζωντανών ανθρώπων. Και ζωντανός άνθρωπος είναι αυτός που σώζει νόημα ζωής, χαρά ζωής, μέσα στον απελπισμό της αποσύνθεσης.
Σήμερα οφείλουμε να συνεχίζουμε να αντιστεκόμαστε με κάθε τρόπο. Οι σημερινές αλώσεις είναι μικρές και καθημερινές. Άρα ύπουλες και εξίσου επικίνδυνες. Η υπονόμευση στη γλώσσα μας, η άγνοια της ιστορίας μας, η ξενομανία, η ιδιοτέλεια των ηγεσιών, οι συκοφαντίες κατά της Ελληνορθοδόξου Παραδόσεώς μας, οι κάθε λογής υποχωρήσεις σε γειτονικούς λαούς, όλα αυτά και άλλα πολλά αποτελούν μικρές, αλλά πολύ σημαντικές αλώσεις που απαιτούν γνώση, αντίσταση, μαχητικότητα.
Δεν αρνούμαστε την επικοινωνία και τη συνεργασία με άλλους λαούς και πολιτισμούς. Θα αρνηθούμε την αφομοίωση, την αλλοτρίωση, τις γκρίζες ζώνες στα εδάφη μας, στα πελάγη μας, στην Ταυτότητά μας και στις ταυτότητές μας. Θα αγωνιστούμε με όπλα πρωτίστως εθνικά, πνευματικά και ηθικά. Και θα διδασκόμαστε από την Παράδοσή μας και το βρώμα της Εκκλησίας μας. Μετά από κάθε Σταύρωση του Γένους μας ακολουθεί η Ανάσταση. Αρκεί εμείς να το πιστέψουμε. Και τώρα που τα αδιέξοδα πλήθυναν , τώρα που η αδυσώπητη ανάγκη μας καλεί σε απόφαση, ας ακούσουμε τον Κωστή Παλαμά να λέει: «Όταν αλύπητη βαριά ξεσπά η ανάγκη και προστάζει, ανάξιος είναι όποιος διστάζει».
Ευχαριστώ!