Επιμέλεια: Αχιλλέας Μπακαλέξης
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου αποτελεί κορυφαία στιγμή της αντίστασης του ελληνικού λαού εναντίον της απεχθούς τυραννίας και η επέτειός της έχει καθιερωθεί στην κοινή συνείδηση να τιμάται κάθε χρόνο ως σημείο αναφοράς του όλου αντιδικτατορικού αγώνα.
Είναι μία εξέγερση που πέρα από την δραματικότητά της αυτή καθ’ αυτή, αποτελεί σταθμό αποφασιστικό για την απομάκρυνση της οδυνηρής επτάχρονης διδακτορίας.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1973
Από τον Απρίλιο του 1967 μια χούντα σφετεριστών της εξουσίας επέβαλε στη χώρα μας ένα ανελεύθερο καθεστώς, μία στυγνή τυραννία. Μία ομάδα επίορκων συνωμοτών αξιωματικών χρησιμοποίησε τα όπλα που τους είχε εμπιστευθεί η πολιτεία για την προάσπιση της ελευθερίας της πατρίδας μας, ακριβώς για την κατάργηση των ελευθερίων του λαού μας.
Η δικτατορία, με πρόσχημα δήθεν την αναγέννηση του έθνους και την θωράκισή του από αντεθνικές ιδεολογίες, εγκαθίδρυσε καθεστώς βίας που καταδυνάστευε τη σκέψη, αγνόησε τους θεμελιώδεις δημοκρατικούς θεσμούς και ανέκοψε κάθε προσπάθεια για κοινωνική εξέλιξη και αλλαγή. Κατάλυσε τους δημοκρατικούς θεσμούς, τα πολιτικά δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών και πολιτικά δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών και επιδόθηκε σε συλλήψεις, φυλακίσεις, εκτοπίσεις, δίκες ομάδων ή ατόμων, βασανιστήρια, προκαλώντας έτσι τη διεθνή κατακραυγή και τον διασυρμό της χώρας μας.
Ο αδούλωτος ελληνικός λαός δεν υπέκυπτε. Αντιτάχθηκε όχι μόνο με την παγερή του στάση και την παθητική αντίσταση αλλά και με την συγκρότηση αντιστασιακών και αντιδικτατορικών οργανώσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από την εγκαθίδρυση της δικτατορίας ως την πτώση της η αντίσταση εναντίον της πήρε πολλές μορφές.
Η απόπειρα κατά του Παπαδόπουλου από τον Αλεξ. Παναγούλη, η αντιστασιακή δράση ομάδων ή ατόμων για την οποία πολλοί καταδικάστηκαν, το κίνημα του Ναυτικού, η κατάληψη του κτιρίου της νομικής, η λαϊκή συμμετοχή στην κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου, είναι μερικές μορφές πάλης εναντίον της δικτατορίας. Οι φοιτητές σ’ όλη την διάρκεια της επτάχρονης τυραννίας αποτέλεσαν την ψυχή του αγώνα για την κατάλυσή της.
Τελικά σαν αποκορύφωμα του αντιστασιακού αγώνα, κορυφαία στιγμή του, υψώθηκε σαν φωτεινό μετέωρο, το γεγονός της ηρωικής εξέγερσης του Πολυτεχνείου, διερμηνεύοντας τον πανελλήνιο πόθο για Ελευθερία και Δημοκρατία. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ξεκίνησε από καθαρά φοιτητικά αιτήματα και εξελίχθηκε απρόοπτα, δραματικά και απρόβλεπτα, κάτω ακριβώς από την επίδραση του Πανελλήνιου αυτού πόθου. Ο Νοέμβριος του 1973 ήταν ένας μήνας γεμάτος με γεγονότα με εξαιρετική φόρτιση.
Την 1η Νοεμβρίου, η εξαγγελία των αυταρχικών μέτρων από το Υπουργείο Παιδείας για τους φοιτητές. Στις 4 Νοεμβρίου το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου με τις λαϊκές εκδηλώσεις αντιστασιακού πνεύματος και τα ομαδικά συνθήματα εναντίον της δικτατορίας.
Τις επόμενες ημέρες διεκδικούσαν τα ακαδημαϊκά δικαιώματα που τους είχε στερήσει η δικτατορία.
Διενέργεια φοιτητικών εκλογών το ταχύτερο δυνατόν, διακοπή της στράτευσης των φοιτητών, περισσότερες πιστώσεις για την παιδεία και άλλα φοιτητικά αιτήματα. Η δικτατορία σκλήραινε συνεχώς τη στάση της. Καμία υποχώρηση στις διεκδικήσεις των φοιτητών. Όταν οι φοιτητές είδαν και απόειδαν και κατάλαβαν ότι τα αιτήματά τους ήταν αδύνατο να επιλυθούν κάτω από καθεστώς ανελευθερίας και τυραννίας, κλείστηκαν στις 14 Νοεμβρίου 1973 στο χώρο του Πολυτεχνείου και μετέτρεψαν τα συνθήματά τους σε Πανελλήνια αιτήματα εναντίον της ίδιας της δικτατορίας: «Να φύγει η δικτατορία», «ψωμί, παιδεία, ελευθερία» κ.α.. Η απόφαση των φοιτητών στις 14 Νοέμβρη να κλειστούν στο Πολυτεχνείο κορυφώνει τον αγώνα τους, αναπτερώνει το ηθικό του λαού και σφυρηλατεί την ενότητά του.
Τους ακολούθησαν πολλοί σπουδαστές, μαθητές, οικοδόμοι και άλλοι εργαζόμενοι. Έγινε έτσι το Πολυτεχνείο οχυρό και φρούριο, προπύργιο της ελευθερίας, της Δημοκρατίας και της λαϊκής κυριαρχίας. Πολεμά κανείς με ό,τι έχει και τα παιδιά του Πολυτεχνείου αποφάσισαν να αγωνιστούν, όπως λέει ο ποιητής «με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει, μία παλάμη τύπο κάτω απ’ το ανοιχτό πουκάμισο, με τις μαύρες τρίχες και το σταυρουδάκι του ήλιου».
Ο ραδιοφωνικός Σταθμός των αγωνιζομένων φοιτητών που είχε εγκατασταθεί στο Πολυτεχνείο, άρχισε να εκπέμπει στις 15 Νοεμβρίου στους 1050 χιλιοκύκλους, καλώντας το λαό σε συμπαράσταση και σε ανοιχτή εξέγερση κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών.
Δραματική και ραγισμένη η φωνή της εκφωνήτριας και των δύο εκφωνητών σκορπούσαν ρίγη συγκίνησης, στο λαό της Αθήνας: «Εδώ Πολυτεχνείο… Εδώ Πολυτεχνείο… Σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων. Πιστεύοντας ότι αυτή τη στιγμή του αγώνα εκφράζουμε την θέληση του Ελληνικού λαού για ενότητα, καλούμε όλες τις αντιδικτατορικές αντιστασιακές δυνάμεις και όλα τα δημοκρατικά αντιδικτατορικά κόμματα ν’ αγωνιστούν μαζί μας. Όλοι εδώ στον αγώνα ενάντια στη Χούντα. Ελληνικέ λαέ, έχουμε την ανάγκη σου. Όλοι ενωμένοι κάτω η Χούντα». Ο λαός άκουσε, και ο λαός πείστηκε και ο λαός ενθουσιάστηκε και κατέβηκε στους δρόμους.
Χιλιάδες λαού έτρεξαν να συμπαρασταθούν με κάθε τρόπο στους νέους και στις νέες που όρθωσαν το ανάστημά τους στους δικτάτορες και αψήφησαν την δύναμη τους. Η εξέγερση έγινε διπλή: φοιτητική και λαϊκή. Το απόγευμα της 16ης Νοέμβρη της Μεγάλης Παρασκευής του νεότερου Ελληνισμού, αρχίζουν τα δραματικά και αιματηρά γεγονότα της εξέγερσης.
Συγκρούσεις του λαού στις πλατείες και στους δρόμους της Αθήνας με την Αστυνομία, οδοφράγματα των διαδηλωτών, δακρυγόνα και καπνογόνα, τραυματισμοί και από τις δύο πλευρές, κακοποιήσεις, πυροβολισμοί κατά τις τελευταίες φάσεις της βίαιης διάλυσης του πλήθους των διαδηλωτών.
Ρέει το αίμα των παιδιών του λαού. Πέφτουν οι πρώτοι νεκροί. Οι τραυματίες μεταφέρονται στο Πολυτεχνείο. Ο ραδιοφωνικός σταθμός των φοιτητών κάνει εκκλήσεις για αποστολή ιατρικών ειδών, εκκλήσεις για ασθενοφόρα. Η δικτατορία τρομοκρατείται. Παίρνονται νέες αποφάσεις. Επέμβαση του Στρατού, βίαιη εκκένωση του Πολυτεχνείου. Τα τανκς ξεκινούν. Οι φοιτητές περικυκλώνονται και απομονώνονται. Χειροκροτούν τους φαντάρους, τα αδέλφια τους και τους καλούν να ενωθούν μαζί τους.
Ένας μηχανισμός καταπίεσης του ελεύθερου φρονήματος ανάγκαζε τα στρατευμένα παιδιά να εκτελέσουν σκληρές διαταγές και να χτυπήσουν τ’ αδέλφια τους.
Οι φοιτητές ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο και προβάλλουν τα γυμνά τους στήθη στα πυροβόλα. Όπως ανέφερε ο τότε πρύτανης του Πολυτεχνείου «Αυτά τα παιδιά είχαν πάρει την απόφαση να πεθάνουν». Η παραβίαση του ασύλου του Πολυτεχνείου και η βίαιη εκκένωσή του έγινε και τελείωσε σύντομα. Η αντίσταση του λαού συνεχίστηκε στους δρόμους της Αθήνας. Τότε έπεσαν χτυπημένοι από τις αδέσποτες σφαίρες καθώς και από τις δολοφονικές σφαίρες των ελεύθερων σκοπευτών οι περισσότεροι νεκροί.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν έδιωξε βέβαια αμέσως την δικτατορία, συντέλεσε όμως πολύ στην πτώση της. Οι αδίστακτοι χτύπησαν και στιγματίστηκαν ανεξίτηλα. Τα ρήγματα στο οικοδόμημα της δικτατορίας έμειναν πλέον ανεπούλωτα. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η συμπυκνωμένη έκφραση του πανελλήνιου πόθου για ελευθερία, Δημοκρατία Λαϊκή κυριαρχία. Για την ελευθερία που δεν δόθηκε ποτέ από κανένα ως δώρο στο λαό μας, αλλά την κατέκτησε με το αίμα του, με όλους τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες του. Αξίζει τιμή και δόξα στους δημιουργούς του Πολυτεχνείου. Σ’ αυτούς που αγωνίστηκαν για να ξαναέρθει στην πατρίδα μας το φως της ελευθερίας και της Δημοκρατίας. Σ’ αυτούς που μας διδάξαν για άλλη μία φορά ότι «θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία».