Η μεγάλης διάρκειας περίοδος της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε μια από τις δυσκολότερες περιόδους για τον Ελληνικό κόσμο, όσον αφορά την ανάπτυξη και την εξέλιξη της παιδείας αλλά και της εκπαίδευσης γενικότερα. Πολλοί άνθρωποι βοήθησαν ώστε τα λειτουργούν σχολεία και να μαθαίνουν τα παιδιά να γράφουν και να διαβάζουν. Ένας από αυτούς ήταν και δάσκαλος και συγγραφέας και πρόσφερε πολλά στον κόσμο της Λάρισας αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Ο Κωνσταντίνος Κούμας γεννήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου του 1777 στη Λάρισα από μια σχετικά εύπορη οικογένεια. Τα 10 πρώτα χρόνια της ζωής του τα πέρασε κρυμμένος στο σπίτι από το φόβο να μην τον αρπάξουν οι γενίτσαροι και ως τότε δεν πήγε σε σχολείο ή εκκλησία.
Το 1787 εξ’ αιτίας της πανώλης που ξέσπασε στη Λάρισα κατέφυγε με την οικογένειά του στον Τύρναβο. Εκεί ο μικρός Κωνσταντίνος είχε την πρώτη του επαφή με τη γραφή και την ανάγνωση, τα οποία διδάχθηκε από τα συναξάρια της εκκλησίας. Επειδή ανέπτυξε υπερβάλλοντα ζήλο για τα γράμματα, οι γονείς του φρόντισαν στα 15 του χρόνια να μαθητεύσει σε ένα σχολείο στον Τύρναβο δίπλα στον Ιωάννη Πέζαρο. Κοντά του μαθήτευσε για έξι χρόνια και απέκτησε τη φήμη ενός διακεκριμένου μαθητή.
Αποφοιτώντας είχε διδαχθεί αρχαίους Έλληνες κλασικούς φιλοσόφους καθώς επίσης βασικές αρχές της φιλοσοφίας από κοινού με Μαθηματικά και Φυσική, στα οποία όπως θα δούμε και στη συνέχεια παρουσίαζε μεγάλη κλίση. Ο Κωνσταντίνος Κούμας ξεκίνησε την καριέρα του ως δάσκαλος σε πολύ μικρή ηλικία κάνοντας την αρχή σε σχολεία της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Τσαριτσάνης και των Αμπελακίων.
Η φήμη του εξαπλώθηκε γρήγορα και εκτός των συνόρων της Θεσσαλικής πρωτεύουσας και τα καλύτερα σχολεία της Ελλάδας και του εξωτερικού ήθελαν να τον συμπεριλάβουν στο διδακτικό προσωπικό τους.
Η καριέρα και η πορεία του όμως δεν σταμάτησαν εκεί, αντιθέτως ακολούθησαν άλλα εξίσου σημαντικά. Εργάστηκε ως οικοδιδάσκαλος στη Βιέννη και παράλληλα σπούδαζε στο πανεπιστήμιο καθαρά και εφαρμοσμένα Μαθηματικά. Εκείνη την περίοδο ασχολήθηκε και με μεταφράσεις έργων από τα γαλλικά στα αρχαία ελληνικά, τη γλώσσα που θεωρούσε ότι αρμόζει στη συγγραφή των Μαθηματικών. Το βιβλίο του, Σύνοψις Επιστημών υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα που άφησε πίσω του για τις επόμενες γενιές διότι περιλάμβανε έξι κεφάλαια αρχίζοντας από την Αριθμητική, την Γεωμετρία, τη νέα Γεωγραφία, την Αστρονομία, τη Λογική και την Ηθική.
Μπορεί η επανάσταση να ανέκοψε για λίγο την πορεία του αφού αναγκάστηκε να φύγει στην Τεργέστη όμως εκεί βρήκε την ευκαιρία να συγγράψει το σημαντικότερο πνευματικό του έργο, την Ιστορία των ανθρωπίνων πράξεων από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι το 1831, το οποίο μοιράζεται σε 12 τόμους.
Ο Μητροπολίτης Λαρίσης Διονύσιος βλέποντας τις εξαιρετικές του ικανότητες τον πήρε μαζί του στην Κωνσταντινούπολη και τον συνέστησε στον Μεγάλο Διερμηνέα Κωνσταντίνο Υψηλάντη. Ο Υψηλάντης όταν ανακηρύχτηκε ηγεμόνας του πρότεινε να τον προσλάβει στις υπηρεσίες του αλλά, ο Κούμας μη ικανοποιημένος από την εκεί παραμονή του αποφάσισε να επιστρέψει στη Λάρισα, όπου θα εκπληρώσει το όνειρό του για διδασκαλία.
Η μαθητεία του κοντά σε διακεκριμένους δασκάλους είχε ως αποτέλεσμα τη μεγάλη του εξοικείωση με την Άλγεβρα, το οποίο έγινε η αφορμή για να αναλάβει το 1797 καθήκοντα διδάσκοντα στη σχολή της Λάρισας. Το Πανεπιστήμιο της Λειψίας τον ανακήρυξε διδάκτορα της Φιλοσοφικής και των Καλών Τεχνών αποστέλλοντάς του το δίπλωμα στις αρχές του 1820, ενώ η Βασιλική Ακαδημία του Βερολίνου και αυτή του Μονάχου τον ανακήρυξαν επίτιμο μέλος τους.
Ο Κωνσταντίνος Κούμας υπήρξε μία από τις σημαντικότερες πνευματικές φυσιογνωμίες της Λάρισας. Άνθρωπος με βαθειά επιστημονική γνώση ο οποίος αγωνίστηκε, σε μια δύσκολη εποχή για τον ελληνισμό, να οργανώσει τον χώρο της εκπαίδευσης και να διαδώσει την παιδεία στους υπόδουλους Έλληνες. Τη βιογραφία του έγραψε ο Αναστάσιος Κ. Εμμανουήλ, το 1879 στην Αθήνα. Η ιδιαίτερη πατρίδα του τον τίμησε δίνοντας στην Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της αλλά και σε κάποιον από τους πιο κεντρικούς δρόμους της, το όνομα του Κωνσταντίνου Κούμα.
Απόσπασμα από το άρθρο «Κωνσταντίνος Μ. Κούμας (1777-1836), Ένας Λαρισαίος λόγιος, δάσκαλος και συγγραφέας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας», που δημοσιεύτηκε από την Ρεβέκα Θεοδωροπούλου στο περιοδικό Ευκλείδης Γ’, τεύχος Οκτωβρίου 2014.
